Jacoba de Hond (1859 – 1924) uit Rotterdam

Jacoba de Hond is het enige kind van Pieternella Baiens en Isaac de Hond. Ze wordt geboren in Vlissingen op 12/7/1859. Haar vader is dan 56 en heeft al een 30-jarige dochter met identiek dezelfde naam uit zijn eerste huwelijk. Voor haar 37-jarige moeder is Jacoba haar vijfde kind en haar eerste dochter. Haar eerste vier kinderen (van officieel onbekende vaders) zijn allemaal gestorven.

Jacoba groeit op samen met haar beide ouders plus een inwonende ongehuwde oom en tante van moederskant. Wanneer ze 8 of 9 jaar oud is, belandt haar vader in de gevangenis. Een jaar later, op 3/9/1869, sterft hij. Jacoba, haar moeder en haar tante komen dan op een lijst van “gealimenteerde vrouwen”, wat wil zeggen dat ze straatarm zijn.

Op 2/2/1876, als Jacoba 16 jaar is, sterft ook haar moeder. Ze wordt dan ingeschreven bij het Nederduitsch Hervormd weeshuis van de gemeente Vlissingen. Blijkbaar waren haar tante en oom niet in staat haar op te voeden – of gewoon te voeden. Ook bij haar halfzus Jacoba de Hond kon ze blijkbaar niet terecht.

Jacoba wordt verliefd op Frans Gassman, een werkman, geboren op 17/5/1856 in Vlissingen als zoon van Joseph Gassmann en Johanna van den Bos. De vader van Frans komt uit Lottar in Zwitserland en sterft wanneer Frans 5 jaar is. Frans krijgt een stiefvader en verhuist naar Rotterdam, en vervolgens toch weer terug naar Vlissingen.

Op 11/10/1882 trouwen de 22-jarige Jacoba en de 25-jarige Frans op het stadhuis van Vlissingen. Ze blijven nog een jaar in Vlissingen wonen, waar ook hun oudste dochter nog wordt geboren. Daarna verhuizen ze definitief naar Rotterdam, wellicht omdat ze hopen dat alles daar beter zal zijn. Jacoba en Frans krijgen samen 6 kinderen, waarvan de jongste 5 in Rotterdam zijn geboren.

Namelijk:

• 8/7/1883: Johanna Josina Gassman, vernoemd naar haar beide grootouders Johanna van den Bos en Joseph Gassman. Zij trouwt op 19-jarige leeftijd op 8/4/1903 in Rotterdam met de 19-jarige Antonius Franciscus Rosenquist, zoon van Lars Carl Rosenquist en Anna Catharina Holtgrebe. Haar man stapt op een boot naar Amerika, en daarna op een andere boot die zinkt. Op 46-jarige leeftijd hertrouwt ze op 9/8/1929 in ’s Gravenpolder met Johannes Jacobus Verdonk, herbergier. Ze Sterft op 65-jarige leeftijd op 3/4/1949 in Rotterdam.
• 17/12/1884: Anna Maria Gassman. Zij trouwt op 20-jarige leeftijd op 10/5/1905 in Rotterdam met Jan Clement, 20 jaar, geboren te Delfshaven en zoon van Willem Dirk Jan Clement en Janna Niewpoort. Ze sterft op 71-jarige leeftijd op 11/3/1956 in Rotterdam.
• 24/3/1888: Pieternella, vernoemd naar haar grootmoeder Pieternella Baiens. Zij krijgt eerst (op 21/6/1908) een doodgeboren kind. Twee jaar later, als ze 22 jaar is, trouwt ze op 1/6/1910 in Rotterdam met de 26-jarige Adriaan Nikolaas Barto, geboren Vlissingen als zoon van Pieter Jacobus Barto en Maria Masson.
• 10/1/1892: Joseph Franciscus, vernoemd naar zijn grootvader Joseph Gassman en zijn vader Frans Gassman. Hij blijft ongehuwd en sterft op 14/3/1938 in Rotterdam op 46-jarige leeftijd.
• 8/3/1894: Antonia. Zij trouwt op 19-jarige leeftijd op 25/2/1914 in Rotterdam met Dirk Jan Nijssen, 23 jaar, geboren in Rotterdam, zoon van Dirk Jan Nijssen en Anna Catharina Maria Tonnon.
• 1/6/1896: Frans, geboren in een huis in de Hofstraat in Rotterdam om 5 uur ’s middags, en vernoemd naar zijn vader. *

De foto toont arbeiderswoningen in Rotterdam.

Jacoba is twee maanden zwanger van haar jongste zoon, wanneer op 30/10/1895 haar man sterft. Frans Gassman senior werd 39 jaar. Jacoba blijft achter in Rotterdam met de 12-jarige Josina Johanna, de 11-jarige Anna Maria, de 7-jarige Pieternella, de 3-jarige Joseph Franciscus en de baby Antonia.

Op dat moment wonen ook haar schoonouders in Rotterdam, en wellicht krijgt ze hulp van haar aangetrouwde familie. Haar eigen naaste familie is namelijk uitgestorven. Maar ook die schoonfamilie heeft niet het eeuwige leven. Op 1/2/1899 sterft Albert Snoeijerbos, de stiefvader van Frans Gassman. En op 13/3/1902 sterft ook haar schoonmoeder Johanna van den Bos op 78-jarige leeftijd.

Er komt, voor zover ik weet, geen nieuwe man in het leven van Jacoba. Haar dochters trouwen, en 29 jaar na de dood van haar man, op 9/10/1924, sterft Jacoba de Hond in Rotterdam. Ze werd 65 jaar.

* Van de jongste zoon, Frans, kan ik verder geen duidelijke sporen vinden. Mogelijk trouwt Frans met Maria Henrica Duwé. Dit paar krijgt (minstens) twee dochters, beiden geboren in Antwerpen.

De (vermoedelijk) oudste, Carolina Cyrilla, trouwt op 2/11/1938 in Zierikzee. Ze is op dat moment 19 jaar. Enkele maanden eerder is ze bevallen van een dochtertje, Gerarda Hendrika Joanna, geboren in Brugge. Het kindje sterft in Oost-Souburg wanneer het 2 maanden oud is (30/7/1938). Het kindje heeft geen officiële vader en Carolina Cyrilla heeft op dat moment geen beroep.

De tweede dochter van Frans Gassman en Maria Henrica Duwé is Catharina Joanna. Ze is geboren 24/9/1920 en ze trouwt op 29/9/1941 in Venlo met Mathijs Bömers. Catharina Johanna en haar bruidegom zijn beiden (markt)kramer van beroep.

Pieternella Baijens (1821 – 1876) uit Vlissingen

Pieternella Baijens is de tweede dochter van Aarnout Baijens en Catharina Vermeulen. Ze is vernoemd naar haar grootmoeder Pieternella Christiaanse en geboren op 9/11/1821 in de Lange Walstraat in Vlissingen waar haar ouders op dat moment al enige jaren ongehuwd samenwonen. Haar vader is smidsknecht, haar moeder werkvrouw.

Wanneer Pieternella vijf jaar oud is, sterft haar oudere zus Maatje en wordt Pieternella dus het oudste kind. Een jaar later trouwen haar ouders en wordt ze officieel geregistreerd als zijnde een dochter van haar vader. Voor Pieternella maakt het huwelijk wellicht geen enkel verschil. Ze groeit op met een veel oudere halfzuster Catharina, een jongere broer Martinus en een nog jongere broer Jan.

Als ze 9 jaar is, sterft haar vader. Haar moeder blijft achter met 4 kinderen, waaronder een baby van twee jaar. Wellicht ontfermen Pieternella en haar 16-jarige halfzus Catharina zich dan over de twee jongste broers terwijl hun moeder de kost verdient – of gewoon niet thuis is.

Want de moeder van het gezin, Catharina Vermeulen, sterft niet in Vlissingen maar in het krankzinnigenhuis in Dordrecht wanneer Pieternella juist 24 is geworden. In de periode rond het overlijden van hun moeder, woont broer Martinus tijdelijk (van 25/4/1845 tot 21/3/1846) op een zaal in het weeshuis van Vlissingen waar hij door het weeshuis wordt “gealimenteerd”.

Vermoedelijk gaat Martinus daarna weer samenwonen met zijn (half)zusters Catharina en Pieternella. De kinderen ontwikkelen een sterke band; Pieternella blijft haar hele leven – ook na haar huwelijk – een woning delen met Catharina en Martinus, die allebei ongehuwd blijven.

Pieternella blijft (evenals haar halfzuster) haar hele leven “zonder beroep”. Tussen haar 27ste en haar 36-ste schenkt ze vier maal het leven aan een zoon. Het zou kunnen dat Pieternella de kost verdient als prostituee, het is ook mogelijk dat ze min of meer vaste relaties heeft met mannen die voor een tijd deel uitmaken van de familie en die samen met broer Martinus fungeren als kostwinner. Feit is dat geen van deze mannen ooit het vaderschap over haar kinderen claimt. Deze kinderen, allemaal geboren en overleden in Vlissingen, zijn:

• 13/4/1849: Johannes Martinus Bajens. Hij wordt 4 maanden oud en sterft op 4/8/1849.
• 3/3/1852: Willem Baiens. Hij sterft na 1 maand op 20/4/1852.
• 20/3/1856 Willem Hendrik Baajens, overleden op 26/5/1856, hij werd 2 maanden oud.
• 28/2/1858: Martinus Bajens. Hij wordt ruim 4 maanden oud en sterft op 17/7/1758.

Kort na de dood van haar jongste zoon Martinus, als Pieternella 36 is, trouwt ze met de 55-jarige weduwnaar Isaac de Hond. Isaac is huisschilder van beroep en een goede kostwinner. Het huwelijk vindt plaats op 29/9/1858 in Vlissingen. De bruidegom is een zoon van Jacob de Hond en Catharina Dons. Isaac heeft al een volwassen dochter die intussen al is getrouwd.

Isaac de Hond komt inwonen bij de familie van zijn kersverse echtgenote. Op 12/7/1859 wordt de familie uitgebreid met Jacoba de Hond, de dochter van Isaac en Pieternella. Jacoba is vernoemd naar haar grootvader Jacob de Hond en ze groeit dus op temidden van vier volwassenen die allemaal al op leeftijd zijn.

In 1663 wordt één van de mannen uit het gezin, Martinus Bajens, opgesloten in het huis van bewaring in Vlissingen. Vijf jaar later belandt Isaac de Hond in het zelfde huis van bewaring in Vlissingen. Het is niet zijn eerste ervaring met justitie; ook in 1835 belandde hij al eens in het huis van detentie in Middelburg.

Een jaar later, op 3/9/1869, sterft Isaac de Hond in Vlissingen. Hij werd 66 jaar. Pieternella blijft achter met haar 10-jarige dochter Jacoba, haar halfzuster en haar broer. Door het wegvallen van Isaac, die tot aan zijn dood werkte als schilder en werkman, komt de familie in nog diepere armoede terecht. Pieternella belandt op een lijst van “gealimenteerde vrouwen” van het gasthuis in Vlissingen. Op die lijst staan ook haar dochter Jacoba de Hond en haar halfzus Catharina Baijens.

Voor Pieternella duurt de uitzichtloze armoede nog ruim zes jaar; op 2/2/1876 sterft ze in Vlissingen. Haar lijk wordt een dag later aangegeven door Johannes de Vos en haar broer Martinus Baaijens. Ze verklaren dat Pieternella 53 jaar is geworden. In werkelijkheid is ze dan 54.

Vier jaar na de dood van zijn zus Pieternella, bevindt broer Martinus Baaijens zich op 16/6/1880 op een loodsschip op het Engelse kanaal, wanneer de boot plotseling wordt aangevaren door een Engels vrachtschip. Het schip maakt razendsnel water en een deel van de bemanning, waaronder Martinus, kan niet meer gered worden. Martinus wordt 56 jaar oud en komt om door verdrinking.

Halfzuster Catharina tenslotte, sterft 27/4/1889 op 77-jarige leeftijd (volgens de akte).

De familie van Lent

Op 21/12/1659 maakt Jenneken Ariens haar testament op. Het wordt genoteerd door twee schepenen van de schepenbank van Zuilichem in het boek met de geloftesignaten. Jenneken is vermoedelijk geboren tussen 1580 en 1590. In haar testament lezen we het volgende:

Jenneken Ariens was getrouwd met Hubert Gerards van Lent. Het koppel kreeg (minstens) de volgende drie kinderen:

• Peter Huberts van Lent
• Arien Huberts van Lent
• Anniken Huberts van Lent.

De nakomelingen van Peter en de nakomelingen van Arien krijgen elk de helft van de onroerende goederen. Daarnaast krijgt Beertgen Peters 50 gulden* in contanten plus het beste bed, plus de kleren van Anniken Huberts van Lent. Ik vermoed dat Beertgen Peters de  schoondochter is van Jenneken Ariens, die haar in huis heeft genomen en heeft verzorgd, ook na de dood van zoon Peter van Lent, toen zijn weduwe hertrouwde met een andere man. Tot zover de erfenis. Jenneken Ariens sterft rond 1670.

Peter Huberts van Lent trouwt dus mogelijk met Beertgen Dircks Cluyt, vermoedelijk een dochter van Dirck Cluyt en een zus van Jan Dirckse Cluijt. Ik vermoed dit op basis van latere erfenissen. Beertgen Cluyt gaat  na haar huwelijk door het leven als Beertgen Peters en zal na de dood van haar man hertrouwen met Cornelis Huijgen.

Peter Huijbertsen van Lent en Beertgen Peters krijgen de volgende kinderen:

• Jenneke Peters van Lent, vernoemd naar haar grootmoeder Jenneke Ariens en rond 1660 gehuwd met Hendrik Peters Baijens
• Dirck Peters van Lent, mogelijk vernoemd naar zijn grootvader Dirck Cluyt en gehuwd op 28/12/1669 in Zaltbommel met Iudith Hendricks, afkomstig van Aquoi.
• Arien Peters van Lent. Hij gaat 29/4/1678 in Zaltbommel in ondertrouw met Finenna van der Putt, afkomstig van Zaltbommel. Op 4/3/1688 wordt hun zoon Dirck gedoopt in Gameren. Op 10/3/1689 (her)trouwt hij met Marie Rutgerse, afkomstig van Waddenoijen.
• Huijbertien Peters van Lent, wellicht vernoemd naar haar grootvader Huijbert van Lent en gehuwd met (An)Dries Jansen Grim. Mogelijk neemt Huijbertien Peters van Lent de zorg op zich voor haar rijke) oom Jan Dircks Cluijt en diens verweesde kleindochter Lijsbeth Verhoeven, dochter van Anna Jans Cluijt en (onbekend) van der Hoeven. Lijsbeth Verhoeven erft na de dood van haar grootvader Jan Cluijt (die in 1682 in de kerk van Gameren wordt begraven) een flinke som geld.
• Maeike Peters van Lent, gehuwd 20/2/1672 met Claes Jacobs van Geeland, afkomstig van Zaltbommel.

Arien Huberts van Lent en Willemken Thonis krijgt de volgende nakomelingen:

• Anthonis / Teunis Ariens van Lent. Hij ontvangt uit de erfenis van zijn grootmoeder 50 gulden*. Hij trouwt met Teuntje Dircks en op 20/4/1673 in Gameren met Lijntje Jans. Op 22/2/1674 wordt hun zoon Arien gedoopt. Op 6/8/1685 trouwt Teunis Ariens van Lent met Adriaentje Gisberts. Op 24/4/1687 wordt hun dochter Jenneken gedoopt; op 1/8/1688 laten ze een kind dopen waarvan de naam niet is vermeld.

* Hoeveel is 50 gulden in 1659? Je kunt er een heel klein stukje land van kopen. In die zelfde jaren zijn er ook erfenissen (van edelen en andere rijke mensen) die hun kinderen 1000 of 2000 gulden nalaten. En dan is 50 gulden natuurlijk beter dan niets, maar relatief weinig.